سوره یاسین آیات 12 الی 17

[ستاری Sattari]

 انَّا نَحْنُ نُحْيِي الْمَوْتَي وَنَكْتُبُ مَا قَدَّمُوا وَآثَارَهُمْ وَكُلَّ شَيْءٍ أحْصَيْنَاهُ فِي إِمَامٍ مُبِينٍ (12)

همانا ما مردگان را زنده مى كنيم و آن چه را از پيش فرستاده اند و آثارشان را مى نويسيم و هر چيزى را در (كتاب و) پيشوايى روشن برشمرده ايم.
جمله  ما قَدَّمُوا  (آنچه را از پیش فرستادند)
اشاره به اعمالى است که انجام داده اند، و اثرى از آن باقى نمانده،
اما تعبیر   وَ آثارَهُم  اشاره به اعمالى است که، از انسان باقى مى ماند و آثارش در محیط منعکس مى شود، مانند صدقات جاریه (بناها و اوقاف و مراکزى که بعد از انسان باقى مى ماند و مردم از آن منتفع مى شوند).
.

این احتمال نیز، در تفسیر آیه وجود دارد که  ما قَدَّمُوا  اشاره به اعمالى  است که جنبه شخصى دارد،
و  آثارَهُمْ  اشاره به کارهائى که سنت مى شود و بعد از انسان نیز موجب خیر و برکت، و یا شر و زیان و گناه مى گردد.
البته مفهوم آیه گسترده است و ممکن است هر دو تفسیر در مفهوم جمع باشد.
انواع کتاب هاى ثبت اعمال
از آیات قرآن مجید، چنین استفاده مى شود:
 اعمال انسان در چند کتاب ثبت و ضبط مى گردد، تا به هنگام حساب هیچ گونه عذر و بهانه اى براى کسى باقى نماند.
نخست  نامه اعمال شخصى  است که ثبت کننده تمام کارهاى یک فرد در سراسر عمر او است،
قرآن مى گوید: روز قیامت به هر کس گفته مى شود: اقْرَأْ کِتابَکَ کَفى بِنَفْسِکَ الْیَوْمَ عَلَیْکَ حَسِیباً:  خودت نامه اعمالت را بخوان، کافى است که خود حسابگر خویش باشى .
اینجاست که فریاد مجرمان بلند مى شود و  مى گویند: واى بر ما! این چه کتابى است که هیچ گناه کوچک و بزرگى نیست، مگر این که آن را ثبت و احصا کرده است ؟! (وَ یَقُولُونَ یا وَیْلَتَنا ما لِهذَا الْکِتابِ لایُغادِرُ صَغِیرَةً وَ لا کَبِیرَةً إِلاّ أَحْصاها).
این، همان کتابى است که:  نیکوکاران آن را در دست راست دارند و بدکاران در دست چپ…
 همه چیز ثبت مى شود حتى...
در حدیث گویا و بیدارکننده اى از امام صادق(علیه السلام) مى فرماید:
 رسول خدا وارد زمین بى آب و علفى شد، به یارانش فرمود: هیزم بیاورید، عرض کردند: اى رسول خدا(صلى الله علیه وآله)! اینجا سرزمین خشکى است که هیچ هیزم در آن نیست.
فرمود: بروید، هر کدام، هر مقدار مى توانید جمع کنید، هر یک از آنها مختصر هیزم یا چوب خشکیده اى با خود آورد، و همه را پیش روى پیغمبر(صلى الله علیه وآله)
روى هم ریختند (شعله اى در آن افکند و آتشى عظیم از آن زبانه کشید).
سپس رسول خدا(صلى الله علیه وآله) فرمود: این گونه گناهان (کوچک) روى هم متراکم مى شوند (و شما براى تک تک آنها اهمیتى قائل نیستید!)

در روايات، حضرت علىّ بن ابى طالب عليهما السلام به عنوان يكى از مصاديق «امام مبين» معرّفى شده كه همه ى علوم در نزد اوست
پرونده ى عمل انسان، حتّى پس از مرگ او تا قيامت باز است. «نكتب... و آثارهم»

 وَاضْرِبْ لَهُم مَّثَلاً أَصْحَابَ الْقَرْيَةِ إِذْ جَاءهَا الْمُرْسَلُونَ (13)

براى آنها اصحاب قريه را مثال بزن كه فرستادگان خدا به سوى آنها آمدند.
در این که: چرا در آیه، روى صفت  رحمانیت  خداوند تکیه شده،
ممکن است از این نظر باشد که: خداوند ضمن نقل سخن آنها، مخصوصاً روى این صفت تکیه مى کند، که پاسخ آنها در نقل گفته خودشان نهفته باشد،
زیرا چگونه ممکن است خداوندى که رحمت عامش سراسر عالم را فرا گرفته است، پیامبرانى براى تربیت نفوس و دعوت به رشد و تکامل انسان، نفرستد؟
این احتمال، نیز داده شده است که: آنها مخصوصاً روى وصف رحمان تکیه کردند، که بگویند: خداوند مهربان، کار بندگان خود را با فرستادن پیامبران و تنظیم تکالیف، مشکل نمى کند!
آنها را آزاد مى گذارد! این منطق سست و بى پایه با سطح افکار این گروه متناسب بود.

إِذْ أَرْسَلْنَا إِلَيْهِمُ اثْنَيْنِ فَكَذَّبُوهُمَا فَعَزَّزْنَا بِثَالِثٍ فَقَالُوا إِنَّا إِلَيْكُم مُّرْسَلُونَ (14)
قَالُوا مَا أَنتُمْ إِلاَّ بَشَرٌ مِّثْلُنَا وَمَا أَنزَلَ الرَّحْمن مِن شَيْءٍ إِنْ أَنتُمْ إِلاَّ تَكْذِبُونَ (15)
قَالُوا رَبُّنَا يَعْلَمُ إِنَّا إِلَيْكُمْ لَمُرْسَلُونَ (16)
وَمَا عَلَيْنَا إِلاَّ الْبَلاَغُ الْمُبِينُ (17)

آن گاه كه دو نفر (از پيامبران خود) را به سوى آنان فرستاديم، پس تكذيبشان كردند، سپس با شخص سوّمى (آن دو را) تأييد كرديم، پس گفتند: همانا ما (از طرف خدا) به سوى شما فرستاده شده ايم.
كفّار گفتند: شما جز بشرى مثل ما نيستيد و خداى رحمان چيزى (بر شما) نازل نكرده است، شما جز دروغ نمى گوييد.
پيامبران گفتند: پروردگار ما مى داند كه ما به سوى شما فرستاده شده ايم.
و بر ما، جز تبليغ آشكار و روشن، وظيفه ى ديگرى نيست.
برخى انسان ها به وجود خدا اعتقاد دارند، ولى مسأله ى نبوّت را نمى پذيرند و مى گويند خداوند به ما عقل داده و نيازى به وحى نداريم.
 اين اعتقاد ناشى از عدم شناخت صحيح خداست،
چنانكه در آيه اى ديگر مى فرمايد: «و ما قدروا اللّه حقّ قدره اذ قالوا ما انزل اللّه على بشر من شى ء»(انعام ۹۱)
 از اين آيه تا هفده آيه ى ديگر سرگذشت تعدادى از انبيا نقل شده كه مأمور هدايت مردم منطقه ى خود بودند.
در تفاسير گفته اند كه مراد از قريه در اين آيه، منطقه انطاكيه است كه از شهرهاى قديم روم بوده و هم اكنون جزو خاك تركيه و از شهرهاى تجارى آن مى باشد. از مجموع اين هجده آيه بر مى آيد كه مردم اين شهر بت پرست بودند و پيامبران براى دعوت آنها به توحيد و مبارزه با شرك آمده بودند.
به هر حال، این پیامبران از مخالفت سرسختانه آن قوم گمراه، مأیوس نشدند،
 ضعف و سستى به خود راه ندادند، و در پاسخ آنها چنین  گفتند: پروردگار ما مى داند که ما قطعاً فرستادگان او به سوى شما هستیم  (قالُوا رَبُّنا یَعْلَمُ إِنّا إِلَیْکُمْ لَمُرْسَلُونَ).
و بر عهده ما چیزى جز ابلاغ رسالت، به طور آشکار و روشن نیست  (وَ ما عَلَیْنا إِلاَّ الْبَلاغُ الْمُبِینُ).
مسلماً آنها تکیه بر ادعا نکردند، و تنها به سوگند قناعت ننمودند،
 بلکه از تعبیر  بلاغ مبین  اجمالاً استفاده مى شود که: دلائل و معجزاتى از خود نشان  دادند، و گرنه ابلاغ آنها مصداق  بلاغ مبین  نبود، زیرا  بلاغ مبین  باید چنان باشد که واقعیت را به همه، برساند، و این جز به کمک دلائل متقن و معجزات گویا ممکن نیست.
در بعضى از روایات، نیز آمده است که: آنها همانند حضرت مسیح(علیه السلام)بعضى از بیماران غیر قابل علاج را ـ به فرمان خدا ـ شفا دادند.

قَالُوا إِنَّا تَطَيَّرْنَا بِكُمْ لَئِن لَّمْ تَنتَهُوا لَنَرْجُمَنَّكُمْ وَلَيَمَسَّنَّكُم مِّنَّا عَذَابٌ أَلِيمٌ (18)
قَالُوا طَائِرُكُمْ مَعَكُمْ أَئِن ذُكِّرْتُم بَلْ أَنتُمْ قَوْمٌ مُّسْرِفُونَ (19)

(كفّار به انبيا) گفتند: ما (حضور) شما را به فال بد گرفته ايم (وجود شما شوم است و مايه ى بدبختى ما) و اگر از حرفتان دست بر نداريد قطعاً شما را طرد خواهيم كرد و از طرف ما عذاب دردناكى به شما خواهد رسيد.
(انبيا در پاسخ) گفتند: شومى شما از خود شماست، آيا اگر پند داده شديد (بايد فال بد بزنيد)؟ بلكه شما قومى اسرافكاريد.
فال بد يكى از خرافاتى است كه در قديم بوده و امروزه نيز در شرق و غرب هست و هر منطقه و قومى به چيزى فال بد مى زنند.
 اسلام آن را شرك دانسته و با جمله «الطيرة شرك»(بحار جلد ۵۵) بر آن خط بطلان كشيده و كفّاره ى آن را توكّل بر خداوند دانسته است. «كفّارة الطيرة التوكّل»(کافی جلد ۸)
فال بد آثار شومى دارد، از جمله:
 سوء ظن به افراد،
ركود در كارها،
تلقين شكست
و احساس حقّارت.
 بدترين آن، فال بد به مقدّسات و اولياى الهى است.

نکات تفسیری
فالگيرى و فال زدن، از آداب و رسوم جاهلى است. «تطيّرنا بكم»
كسى كه منطق ندارد به خرافات متوسّل مى شود. «تطيّرنا بكم»
انحراف فكرى مقدّمه ى انحراف عملى است. «تطيّرنا بكم... لنرجمنّكم»
يكى از جلوه هاى اسراف، سركشى و طغيان است. «بل انتم قوم مسرفون»
 ولى این کوردلان، در برابر آن منطق روشن و معجزات، تسلیم نشدند،
 بلکه بر خشونت خود افزودند،
 و از مرحله تکذیب، پا فراتر نهاده به مرحله تهدید و شدت عمل، گام نهادند  
گفتند: ما شما را به فال بد گرفته ایم، وجود شما شوم است و مایه بدبختى شهر و دیار ما ! (قالُوا إِنّا تَطَیَّرْنا بِکُمْ)
ممکن است مقارن آمدن این پیامبران الهى، بعضى مشکلات در زندگى مردم آن دیار بر اثر گناهانشان و یا به عنوان هشدار الهى، حاصل شده باشد، چنان که بعضى از مفسران، نیز نقل کرده اند: مدتى نزول باران قطع شد ولى آنها نه تنها عبرتى نگرفتند، بلکه این حادثه را به دعوت رسولان پیوند دادند.
باز به این هم قناعت نکردند، بلکه با تهدیدى صریح و آشکار نیات شوم و زشت خود را ظاهر ساختند، گفتند:  اگر از این سخنان دست برندارید مسلماً شما را سنگسار خواهیم کرد، و مجازات دردناکى از ما به شما خواهد رسید !

اگر بدبختى،
 تیره روزى
 و حوادث شوم، محیط جامعه شما را فرا گرفته،
 و برکات الهى از میان شما رخت بربسته،
 عامل آن را در درون جان خود، در افکار منحط و اعمال زشت و شومتان، جستجو کنید،
نه در دعوت ما، این شما هستید که با بت پرستى،
 هوا پرستى،
بیدادگرى
 و شهوترانى فضاى زندگى خود را تیره و تار کرده، و برکات خدا را از خود قطع کرده اید